ବିସର୍ଗ ସନ୍ଧି
( Bisarga Sandhi )
ଯଥା :- ‘ର’ ଜାତ ଓ ‘ସ୍’ ଜାତ ବିସର୍ଗ ।
ପଦର ଅନ୍ତଃସ୍ଥିତ ‘ର´ଓ ‘ସ’ ସ୍ଥାନରେ ବିସର୍ଗ (ଃ) ହୋଇଥାଏ ।
‘ର୍’ ଜାତ | ‘ସ୍’ ଜାତ |
ନିର୍ = ନିଃ | ତେଜସ୍ = ତେଜଃ |
ଦୁର୍ = ଦୁଃ | ମନସ୍ = ମନଃ |
ଅନ୍ତର୍ = ଅନ୍ତଃ | ଯଶସ୍ = ଯଶଃ |
ପୁନର୍ = ପୁନଃ |
ଯଥା :- ଯେଉଁପଦର ଅନ୍ତଃସ୍ଥିତ ‘ର´ପରିବର୍ତ୍ତେ ବିସର୍ଗ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ତାହାକୁ ‘ର୍’ ଜାତ ବିସର୍ଗ ଏବଂ ଯେଉଁପଦର ଅନ୍ତଃସ୍ଥିତ ‘ସ୍’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବିସର୍ଗ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ‘ସ୍’ ଜାତ ବିସର୍ଗ କୁହାଯାଏ । ଆଗରୁ କୁହାଯାଇଛି – ବିସର୍ଗ ପରେ ସ୍ଵର କିମ୍ଵା ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣ ଥାଇ ଯେଉଁ ସନ୍ଧି ହୁଏ, ତାକୁ ବିସର୍ଗସନ୍ଧି କହନ୍ତି ।
Read More
୧. ଦୁଃ + ଚିନ୍ତା = ଦୁଶ୍ଚନ୍ତା ( Duschinta )ତପଃ + ଚରଣ = ତପଶ୍ଚରଣ ( Tapascharana )
ନିଃ + ଚୟ = ନିଶ୍ଚୟ ( Nischaya )
ଶିରଃ + ଛେଦ = ଶିରଶ୍ଛେଦ ( Sirachheda )
ନଭଃ + ଚର = ନଭଶ୍ଚର ( Nabhaschara )
ସୂତ୍ର :- ପଦର ଅନ୍ତଃସ୍ଥିତ ବିସର୍ଗ ପରେ ‘ଚ’ ବା ’ଛ’ ଥିଲେ ବିସର୍ଗ ସ୍ଥାନରେ ‘ଶ’ ହୁଏ ।
୨. ମନଃ + ତାପ = ମନସ୍ତାପ ( Manastapa )
ଇତଃ + ତତଃ = ଇତସ୍ତତଃ ( Etastataha )
ସୂତ୍ର :- ବିସର୍ଗପରେ ‘ତ’ ଥିଲେ ବିସର୍ଗ ସ୍ଥାନରେ ’ସ୍´ହୁଏ ।
୩. ଧନୁଃ + ଟଙ୍କାର = ଧନୁଷ୍ଟଙ୍କାର ( Dhanustankara )
ସୂତ୍ର :- ବିସର୍ଗ ପରେ ’ଟ’ ଥିଲେ ବିସର୍ଗ ସ୍ଥାନରେ ‘ଷ୍’ ହୁଏ ।
୪. ବାଚଃ + ପତି = ବାଚସ୍ପତି ( Bachaspati )
ନମଃ + କାର = ନମସ୍କାର ( Namaskara )
ତିରଃ + କାର = ତିରସ୍କାର ( Tiraskara )
ମନଃ + କାମନା = ମନସ୍କାମନା ( Manaskamana )
ଶ୍ରେୟଃ + କର = ଶ୍ରେୟଃସ୍କର ( Sheyaskara )
ସ୍ଥଳବିଶେଷରେ ଷତ୍ଵବିଧି ଅନୁସାରେ ‘ସ´ ନ ହୋଇ ‘ଷ’ ହୁଏ ।
ଯଥା :- ନିଃ + ଫଳ = ନିଷ୍ଫଳ ( Nisphala )
ଧନୁଃ +ପାଣି = ଧନୁଷ୍ପାଣି ( Dhanuspani )
ଚତୁଃ + ପଦ = ଚତୁଷ୍ପଦ ( Chatuspada )
ଆବିଃ + କୃତ = ଆବିଷ୍କୃତ ( Abiskruta )
ନିଃ + ପାପ = ନିଷ୍ପାପ ( Nispapa )
ବହିଃ + କୃତ = ବହିଷ୍କୃତ ( Bahiskruta )
ସୂତ୍ର :- ବସର୍ଗ ପରେ ’କ’ ‘ପ’ କିମ୍ଵା ‘ଫ’ ଥିଲେ, ଅନ୍ତଃସ୍ଥିତ ବିସର୍ଗ ସ୍ଥାନରେ ‘ସ୍´ହୁଏ । କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ଷତ୍ଵବିଧି ଅନୁଯାୟୀ ‘ଷ’ ହଏ । (ନିଃ , ଆବିଃ, ବହିଃ, ଦୁଃ, ଚତୁଃ ଶବ୍ଦ ପରେ କ, ପ, ଫ ଥିଲେ ବସର୍ଗ ସ୍ଥାନରେ ‘ଷ୍’ ହୁଏ ।
୫. ତତଃ + ଅଧିକ = ତତୋଽଧିକ ( Totodhika )
ତପଃ + ବନ = ତପୋବନ ( Tapobana )
ମନଃ + ରଞନ = ମନୋରଞ୍ଜନ ( Manoranjan )
ମନଃ + ହର = ମନୋହର ( Manohara )
ଅଧଃ + ଗତି = ଅଧୋଗତି ( Adhogati )
ପୟଃ + ଧର = ପୟୋଧର ( Poyodhara )
ମନଃ + ଗତ = ମନୋଗତ ( Manogata )
ମନଃ + ଯୋଗ = ମନୋଯୋଗ ( Manojoga )
ମନଃ + ରଥ = ମନୋରଥ ( Manoratha )
ପୁରଃ + ଭାଗ = ପୁରୋଭାଗ ( Purobhaga )
ଶିରଃ + ଧାର୍ଯ୍ୟ = ଶିରୋଧାର୍ଯ୍ୟ ( Sirodharjya )
ତମଃ + ମୟ = ତମୋମୟ ( Tamomaya )
ସୂତ୍ର :- ‘ସ’ ଜାତ ବିସର୍ଗପରେ ’ଅ’ କୌଣସି ବର୍ଗର ତୃତୀୟ, ଚତୁର୍ଥ, ପଞ୍ଚମବର୍ଣ୍ଣ, କିମ୍ଵା ଯ, ର, ଳ, ବ, ହ ଥିଲେ, ବିସର୍ଗ ଓ ତତ୍ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ‘ଅ´କାର ମିଳି ‘ଓ’ ହୁଏ । ଏହି ‘ଓ’ ପୂର୍ବବର୍ଣ୍ଣରେ ଯୁକ୍ତ ହୁଏ । (ପ୍ରଦତ୍ତ ଉଦାହରଣ ଗୁଡିକରେ ଯେତେ ବିସର୍ଗ, ସବୁ ‘ସ’ ଜାତ ବିସର୍ଗ )
୬. ପୁନଃ + ଅପି = ପୁନରପି (ପୁନର୍ + ଅପି ) ( Punarapi )
ଅନ୍ତଃ + ହିତ = ଅନ୍ତର୍ହିତ ( ଅନ୍ତର + ହିତ ) ( Antarhita )
ଅନ୍ତଃ + ଧାନ = ଅନ୍ତର୍ଧାନ / ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ ( Antardhana )
ପୁନଃ + ଆଗମନ = ପୁନରାଗମନ ( Punaragamana )
ସ୍ଵଃ + ଗତ = ସ୍ଵର୍ଗତ ( Swargata )
ଅନ୍ତଃ + ଆତ୍ମା = ଅନ୍ତରାତ୍ମା ( Antaratma )
ଅନ୍ତଃ + ଗତ = ଅନ୍ତର୍ଗତ ( Antargata )
ନିଃ + ଗତ = ନିର୍ଗତ ( Nirgata )
ଅନ୍ତଃ +ଦାହ = ଅନ୍ତର୍ଦାହ ( Antardaha )
ପୁନଃ + ଉକ୍ତି = ପୁନଉକ୍ତି ( Punarukti )
ସୂତ୍ର :- ସ୍ଵରବର୍ଣ୍ଣ କୌଣସି ବର୍ଗର ତୃତୀୟ, ଚତୁର୍ଥ, ପଞ୍ଚମବର୍ଣ୍ଣ କିମ୍ଵା ଯ, ର, ଳ, ବ, ହ ପରେ ଥିଲେ ଅକାର ପରସ୍ଥିତ ‘ର୍´ ଜାତ ବିସର୍ଗ ସ୍ଥାନରେ ‘ର୍’ ହୁଏ । ( ପଦତ୍ତ ଉଦାହରଣଗୁଡିକରେ ଯେତେ ବିସର୍ଗ, ସବୁ ‘ର’ ଜାତ ବିସର୍ଗ । ) ୭, ନିଃ + ଜନ = ନିର୍ଜନ ( Nirjana )
ଦୁଃ + ଯୋଗ = ଦୁର୍ଯୋଗ ( Durjoga )
ନିଃ + ଈକ୍ଷଣ = ନିରୀକ୍ଷଣ ( Nirikhyana )
ଆୟୁ + ବେଦ = ଆୟୁର୍ବେଦ ( Ayurbeda )
ନିଃ + ଲୋଭ = ନିର୍ଲୋଭ ( Nirlobha )
ଦୁଃ + ଅବସ୍ଥା = ଦୁରବସ୍ଥା ( Durabastha )
ନିଃ + ଧନ = ନିର୍ଧନ ( Nirdhana )
ଦୁଃ + ଗତି = ଦୁର୍ଗତି ( Durgati )
ନିଃ +ଆକାର = ନିରାକାର ( Nirakara )
ମୁହୁଁ + ମୁହୁଃ = ମୂହୁର୍ମୁହୁଃ ( Muhurmuhu )
ନଃ + ଦେଶ = ନର୍ଦେଶ ( Nirdesha )
ବହିଃ + ଆବରଣ = ବହିରାବରଣ ( Bahirabana )
ସୂତ୍ର :- ସ୍ଵରବର୍ଣ୍ଣ, ବର୍ଗର ତୃତୀୟ, ଚତୁର୍ଥ, ପଞ୍ଚମବର୍ଣ୍ଣ କିମ୍ଵା, ଯ, ର, ଳ, ବ, ହ ପରେ ଥିଲେ, ଅ, ଆ, ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟସ୍ଵରବର୍ଣ୍ଣର ପରସ୍ଥିତ ବିସର୍ଗସ୍ଥାନରେ ‘ର୍’ ହୁଏ । ଏହି ‘ର’ ସହିତ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଵାରବର୍ଣ୍ଣ ଯୁକ୍ତହୁଏ କିମ୍ଵା ଏହି ‘ର୍’ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବ୍ୟଞ୍ଜନବର୍ଣ୍ଣରେ ରେଫ (<) ହୁଏ ।
୮. ନିଃ + ରସ = ନୀରସ ( Nirasa )
ନିଃ + ରବ = ନୀରବ ( Niraba )
ଚକ୍ଷୁଃ + ରୋଗ = ଚକ୍ଷୂରୋଗ ( Chakhyuroga )
ନିଃ + ରନ୍ଧ୍ର – ନୀରନ୍ଧ୍ର ( Nirandhra )
ନିଃ + ରୋଗ = ନୀରୋଗ ( Niroga )
ଧନୁଃ + ରାଶି = ଧନୂରାଶି ( Dhanurasi )
ଜ୍ୟୋତିଃ + ରାଜି = ଜ୍ୟୋତୀରାଜି ( Jyotiraji )
ସୂତ୍ର :- ବିସର୍ଗ ପରେ ‘ର´ ଥିଲେ ବିସର୍ଗ ଲୋପ ହୁଏ । ବିସର୍ଗର ପୂର୍ବବତ୍ତୀ ହ୍ରସ୍ଵସ୍ଵର ଦୀର୍ଘ ହୁଏ । ଅର୍ଥାତ ‘ଅ’ ସ୍ଥାନରେ ଆ, ‘ଇ’ ସ୍ଥାନରେ ଈ ‘ଉ’ ସ୍ଥାନରେ ‘ଉ’ ହୁଏ ।
୯. ଅତଃ + ଏବ = ଅତଏବ ( Atayeb )
ସୂତ୍ର :- ଅ କାର ଭିନ୍ନ ସ୍ଵରବର୍ଣ୍ଣ ପରେ ଥିଲେ ବିସର୍ଗର ଲୋପ ହୁଏ । ବିସର୍ଗ ସନ୍ଧି ନିୟମ ବହିର୍ଭୁତ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା ।
ନିପାତନ :- ପତତ୍ + ଅଞ୍ଜଳି = ପତଞ୍ଜଳି ( Patanjali )
ବନ + ପତି = ବନସ୍ପତି ( Banaspati )
ହରି + ଚନ୍ଦ୍ର = ହରିଚନ୍ଦ୍ର ( Harichandra )
ବା + ବାର = ବାରମ୍ଵାର ( Barambara )
ସମ୍ +ରାଟ୍ = ସମ୍ରାଟ ( Samarata )
ଗୋ + ପଦ = ଗୋଷ୍ପଦ ( Gospada )
ତତ୍ + କର = ତସ୍କର ( Taskara )
ଆ + ପଦ = ଆସ୍ପଦ ( Aspada )
ଏକ + ଦଶ = ଏକାଦଶ ( Akadasa )
ଅହଃ + ଅହ = ଅହରହ ( Aharaha )
ପର + ପର = ପରସ୍ପର ( Paraspara )
ଷଟ୍ + ଦଶ = ଷୋଡଶ ( Sodasa )
Tags
# Sandhi

About Online Portal
This blog provide education through online mode by which you will get your solution.
Sandhi
Labels:
Sandhi
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
Newsletter
Popular Posts
Recent
Popular
-
ପ୍ରତିଶବ୍ଦ (Pratisabda Odia) (Synonyms of Odia word) କୁକୁଡ଼ା (kukuda) କାଳଜ୍ଞ (Kalagyan),ଚରଣାୟୁଧ (Charanayudha), ଯାମଘୋଷ (Jamaghosa),...
-
ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ( Biparita Sabda / Odia Opposite Word ) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଷାରେ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିପରୀତାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ ଦେଖାଯାଏ । ସେହପରି...
-
ଫୁଲର ନାମ ଇଂରାଜୀରେ (Odia Flower names in English) (Flower in Odia) In Odia In English ଅପରାଜିତା ( aparajita ) in english Cli...
-
ବିଶେଷ୍ୟ ବିଶେଷଣ ଅଗ୍ନି (Agni) ଅଗ୍ନେୟ (agneya) ଅର୍ଥନୀତି (arthaniti) ଆର୍ଥନୀତିକ (arthanitika) ଅତିରେକ (atireka) ଅତିରିକ୍ତ (atirikta) ଅଙ୍ଗୀକା...
-
List of Books and Authors of Odisha (Important Notes of Books and Authors of Odisha is given which are collected for EXAMS) BOOKS WRI...
Comments
Archive
Tags
Labels
Alankar
(10)
English Grammar
(5)
General Knowledge
(56)
Important Notes for Exam
(43)
Odia Essay and Applications
(3)
Odia Grammar
(10)
Odia Samas
(10)
OdiaGrammar
(1)
Rudhi
(3)
Sandhi
(4)
Tourism
(2)
Contact form
Copyright © 2020 infogallery.in All Right Reseved
No comments:
Post a comment